تارتاریک اسید آزمایشگاهی چست؟ مشخصات فنی و کاربرد ها

تارتاریک اسید آزمایشگاهی چیست؟ 

تارتاریک اسید آزمایشگاهی (C₄H₆O₆) یک اسید آلی و نوعی اسید دی کربوکسیلیک است که در آزمایشگاه‌ها و صنایع مختلف کاربرد های گسترده ای دارد. این اسید به صورت کریستال‌های بی‌رنگ و محلول در آب و الکل یافت می‌شود و به صورت طبیعی و به صورت نمک پتاسیم در بسیاری از میوه هایی که روزانه با آنها سروکار داریم مانند انگور یافت می شود. اما در زمینه های تخصصی آیا تارتاریک اسید آزمایشگاهی کاربرد هایی مانند سایر اسید های مهم دارد؟ جالب است بدانید این ماده شیمیایی در محیط آزمایشگاهی، به عنوان یک عامل کاهنده و تنظیم‌کننده pH مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسید در تهیه محلول‌های استاندارد، تنظیم pH و در آزمایش های تیتراسیون نقش مهمی دارد. اسید تارتاریک، در جداسازی فلزات و استخراج آن‌ها از محلول‌ها نیز کاربرد دارد. همچنین، تارتاریک اسید در تولید آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد نگهدارنده در صنایع و تولیدات غذایی استفاده می‌شود. در صنعت، تارتاریک اسید برای تولید آینه‌ها و لوازم شیشه‌ای، تثبیت‌کننده رنگ‌ها در صنایع نساجی و در فرایند دباغی چرم به کار می‌رود. به دلیل توانایی آن در تشکیل کمپلکس‌های پایدار با یون‌های فلزی، در صنعت داروسازی و تولید مواد شیمیایی ویژه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنایع غذایی، تارتاریک اسید به عنوان عامل اسیدی‌کننده و تثبیت‌کننده در نوشیدنی‌ها و شیرینی‌ها کاربرد دارد. به طور کلی، تارتاریک اسید یک ماده چند کاربردی است که به دلیل ویژگی‌های خاص شیمیایی و فیزیکی خود در بسیاری از زمینه‌ها از جمله صنایع غذایی، شیمیایی و داروسازی کاربرد گسترده‌ای دارد.

مشخصات فنی تارتاریک اسید آزمایشگاهی:

1. فرمول شیمیایی:
   • تارتاریک اسید دارای فرمول شیمیایی C₄H₆O₆ است.
2. جرم مولی:
   • جرم مولی تارتاریک اسید حدوداً 150.09 گرم بر مول است.
3. نقطه ذوب:
   • نقطه ذوب تارتاریک اسید تقریباً در حدود 170 درجه سانتی‌گراد است.
4. نقطه جوش:
   • اسید تارتاریک در دمای بالا تجزیه می‌شود، بنابراین نقطه جوش مستقیماً قابل تعیین نیست.
5. چگالی:
   • چگالی این ماده حدوداً 1.76 گرم بر سانتی‌متر مکعب است.
6. حلالیت در آب:
   • این نوع اسید، محلول در آب است و به راحتی در محیط آبی حل می‌شود.
7. pH:
   • محلول آبی این اسید دارای pH حدود 2 است که به عنوان یک اسید نسبتاً قوی شناخته می‌شود.
8. نقطه اشتعال:
   • تارتاریک اسید دارای نقطه اشتعال مشخصی نیست، زیرا در دماهای بالا تجزیه می‌شود.
9. CAS Number:
   • شماره CAS (شماره شناسایی شیمیایی) تارتاریک اسید 87-69-4 است.

تاریخچه کشف تارتاریک اسید چیست؟ 

تارتاریک اسید، یکی از اسیدهای آلی بسیار مهم و نسبتا قدرتمند و دارای خواص گسترده‌ای است که از زمان‌های قدیمی در طبیعت شناخته شده است. تارتاریک اسید ابتدا از نوعی سنگ‌های معدنی به نام تارتار، که در منطقه تارتاریا در جنوب روسیه یافت می‌شد، استخراج شد. این اسید اولین بار توسط کلود فرانسوا دولامبر (Claude François Geoffroy) در سال ۱۷۷۲ میلادی شناسایی شد. او نخستین بار این اسید را از نوعی نبات یا بیشتر شکردانه‌های میوه‌ای که به نام تارتارونگ بوده و در تارتاریا وجود داشت، جدا کرد. سپس، در سال ۱۷۷۷میلادی، کارشناس شیمی فرانسوی کارل ویلهلم شلهل (Carl Wilhelm Scheele) موفق شد تا این اسید را از انواع مختلف میوه‌ها و نیاز آنها به انگیزه اسیدی که با تارتاریا ارتباط داشته است، استخراج کند. این تحقیقات در نهایت به شناخت این اسید و مطالعات دقیق تر درباره خواص و کاربردهای آن در زمینه‌های مختلف شیمی و داروسازی منجر شد. 

خواص شیمیایی اسید تارتاریک آزمایشگاهی:

۱. خاصیت اسیدی: تارتاریک اسید آزمایشگاهی یک اسید آلی با خواص اسیدی قوی است که می‌تواند با بازهای قوی و متوسط واکنش دهد، مانند هیدروکسید‌ها و کربنات‌ها، و در انواع واکنش‌های اسیدی شرکت کند.

۲. خواص آنتی‌اکسیدانی: تارتاریک اسید دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند در پیشگیری از آسیب‌های ناشی از اکسایش سلول‌ها و بافت‌ها مؤثر باشد.

۳. خواص حل کنندگی: این اسید می‌تواند به عنوان یک حلال قوی عمل کند و در حل داروها، ترکیبات شیمیایی، و مواد دیگر مورد استفاده قرار بگیرد.

۴. خواص آروماتیک: تارتاریک اسید دارای خواص آروماتیک است که می‌تواند در تولید عطرها، اسانس‌ها، و محصولات آرایشی استفاده شود.

۵. خواص ترمیم کنندگی: این اسید می‌تواند در ترمیم بافت‌های آسیب دیده و درمان برخی از مشکلات پوستی و زخم‌ها مؤثر باشد، به خصوص در محصولات پوستی و آرایشی.

مهم ترین کاربرد های تارتاریک اسید آزمایشگاهی در محیط آزمایشگاه: 

۱. تهیه حلال‌های آماده: تارتاریک اسید آزمایشگاهی معمولاً به عنوان یکی از مواد اولیه در تهیه حلال‌های آماده برای آزمایش‌های شیمیایی در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود. 

۲. استفاده به عنوان استاندارد: این اسید به عنوان یک استاندارد در تهیه محلول‌های استاندارد برای کالیبراسیون و تنظیم دستگاه‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۳. تحقیقات و پژوهش: تارتاریک اسید به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی‌ منحصر به فرد، در تحقیقات و آزمایش‌های شیمیایی و بیولوژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله به عنوان عامل مخرب یا عامل محافظ در تجربیات.

۴. آنالیز شیمیایی: تارتاریک اسید برای تهیه محلول‌های استاندارد و استفاده در آنالیزهای شیمیایی مختلف از جمله آنالیز‌های آب، خاک، و مواد غذایی به کار می‌رود.

۵.  صنایع غذایی: در برخی فرآورده‌های غذایی به عنوان افزودنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به ویژه در تولید شیرینی‌ها و نوشیدنی‌ها.

۱. تهیه سولفات‌های تارتاریک: تارتاریک اسید آزمایشگاهی می‌تواند به عنوان ماده اولیه برای تولید سولفات‌های تارتاریک استفاده شود که در صنایع مختلف شیمیایی و دارویی به کار می‌روند.

۲. تهیه تارتارات ها: این ماده ممکن است در فرآیند تولید تارتارات‌ها مانند تارتارات پتاسیم و تارتارات سدیم به عنوان یکی از مواد اولیه استفاده شود که در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی کاربرد دارند.

۳. تولید فرآورده‌های شیمیایی: تارتاریک اسید ممکن است به عنوان یکی از مواد اولیه در تولید فرآورده‌های شیمیایی مورد استفاده قرار گیرد که در صنایع مختلفی مانند رنگ‌ها، رزین‌ها، و مواد پلیمری کاربرد دارند.

۴. تحقیقات و توسعه محصولات: تارتاریک اسید به عنوان یکی از مواد پایه مورد استفاده قرار می‌گیرد که در تحقیقات و توسعه محصولات جدید در صنایع مختلف شیمیایی و دارویی به کار می‌رود. 

آیا مهم ترین کاربرد های تارتاریک اسید در صنایع را می شناسید؟ 

۱. صنایع غذایی: تارتاریک اسید آزمایشگاهی به عنوان یک افزودنی غذایی استفاده می‌شود، به خصوص در تهیه برخی از محصولات پخته و نانوایی، مانند خمیرهای شیرین و کیک‌ها، به دلیل ویژگی‌های اسیدیته و عملکرد افزاینده در ترشی و کنترل pH. 

۲. صنایع دارویی: تارتاریک اسید در تولید برخی از داروها و محصولات دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله در تهیه قرص‌ها، شربت‌ها و محلول‌های دارویی.

۳. صنایع آرایشی و بهداشتی: اسید تارتاریک در تهیه برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم‌های پوست، خمیر دندان، و ضد عفونی کننده‌ها به عنوان یک ماده افزودنی یا حلال استفاده می‌شود.

۴. صنایع رنگ : این اسید ممکن است در فرآیندهای رنگرزی و پوشش‌دهی صنایع مختلفی مانند صنایع نقاشی، چاپ و رنگ‌های صنعتی استفاده شود.

۵. صنایع فلزی: تارتاریک اسید در فرآیندهای گالوانیزه کردن و تمیز کاری فلزات مانند سفید کاری مس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۶. صنایع شیمیایی: این اسید در تولید برخی از مواد شیمیایی مانند تارتارات‌ها، سیانات‌ها و اسیدهای دیگر به کار می‌رود.

فرآیند تولید تارتاریک اسید آزمایشگاهی: 

تولید تارتاریک اسید آزمایشگاهی اغلب از گلوکونیک اسید یا مالئیک اسید انجام می‌شود. یکی از روش‌های تولید این اسید، اکسیداسیون گلوکونیک اسید با نیتریک اسید است. در این فرآیند، گلوکونیک اسید به وجود آورده می‌شود که سپس با اکسیداسیون توسط نیتریک اسید به تارتاریک اسید تبدیل می‌شود. این فرآیند به صورت زیر توضیح داده می‌شود:

1. ابتدا گلوکونیک اسید (C6H12O7) با نیتریک اسید (HNO3) در شرایط اسیدی و با دمای مناسب و زمان مناسب ترکیب می‌شود.

C6H12O7+2HNO3→C4H6O6+2H2O+CO2+NO2

2. محصول تشکیل شده، که تارتاریک اسید (C4H6O6) است، از محلول جدا شده و تصفیه می‌شود. این فرآیند شامل استفاده از روش‌هایی مانند تقطیر، انجماد، یا استخلاص می‌شود تا تارتاریک اسید با خلوص بالا و به صورت اسید تمیز به دست آید.
3. در نهایت، تارتاریک اسید تولید شده به عنوان یک ماده آزمایشگاهی یا در صنایع مختلف برای استفاده به دست می‌آید. 

نکات ایمنی در هنگام استفاده از تارتاریک اسید آزمایشگاهی:

هنگام استفاده از تارتاریک اسید آزمایشگاهی، برخی نکات ایمنی بسیار حائز اهمیت است که باید رعایت شود:

1. استفاده از لباس‌های ایمنی: این شامل لباس‌های محافظ مانند مراقبت از چشم‌ها با عینک محافظ، دستکش‌های مناسب و پوشیدن لباس‌های مناسب می‌شود.
2. استفاده در محیط‌های خنک و خشک: تارتاریک اسید به‌خوبی در محیط‌های خنک و خشک ذخیره و استفاده می‌شود، بنابراین از آنجا که حساسیت آن به نور و حرارت وجود دارد، باید در محیط‌های مناسب نگهداری شود.
3. استفاده از وسایل محافظتی: هنگام تهیه و استفاده از تارتاریک اسید، باید از وسایل محافظی مانند ماسک و گان استفاده شود تا جلوی تماس مستقیم با پوست، چشم‌ها و تنفس را بگیرد.
4. اطلاع از خواص و مشخصات: استفاده‌کنندگان باید با خواص و مشخصات تارتاریک اسید آشنا باشند و از راهنمایی‌های تولید کننده و مراجع ایمنی استفاده کنند.
5. تهویه مناسب: هنگام استفاده از تارتاریک اسید باید در محیطی با تهویه مناسب کار کرد تا مواد گازی معطوف شده تهویه شود.
6. عدم مخلوط کردن با مواد دیگر: تارتاریک اسید باید با دقت و عدم مخلوط شدن با مواد دیگر مورد استفاده قرار گیرد تا واکنش‌های ناخواسته جلوگیری شود.

رعایت این نکات ایمنی می‌تواند خطرات استفاده از تارتاریک اسید را کاهش دهد و برای محافظت از سلامتی افراد کاربردی باشد.

خرید تارتاریک اسید آزمایشگاهی: 

شرکت نُـوا شیمی، تامین کننده مواد آزمایشگاهی از برند های معتبر بین المللی، همواره آماده ارائه خدماتی در این زمینه به مخاطبان گرامی خواهد بود. در صورت تمایل به خرید تارتاریک اسید آزمایشگاهی، می توانید با کارشناس فروش ما در ارتباط باشید.